PROGNOZLI HUQUQ (PREDICTIVE LAW): SUD QARORLARINIOLDINDAN AYTISH TEXNALOGIYALARI
Keywords:
prognozli huquq, sud qarorini oldindan aytish, sunʼiy intellekt, huquqiy texnologiyalar, algoritmik adolat, maʼlumot tahlili, sud tizimida raqamlashtirish, huquqiy bashorat, shaffoflik, inson omiliAbstract
ushbu maqolada prognozli huquq tushunchasi hamda sud amaliyotida sun’iy intellekt va bashoratlash texnologiyalarini qo‘llashning nazariy va amaliy jihatlari tahlil qilinadi. Prognozli huquq yirik ma’lumotlar (big data) va sun’iy intellekt algoritmlari yordamida sud qarorlari, qonun matnlari va statistika ma’lumotlarini o‘rganib, kelgusidagi huquqiy natijalarni oldindan baholashga qaratilgan yondashuvdir. Dunyo miqyosida bu soha 2010- yillarda AQSh va Yevropadagi huquq texnologiyalari laboratoriyalarining tajribalaridan boshlangan bo‘lib, minglab sud hujjatlari, qonun kodekslari va sudyalar profilini o‘rgangan holda sud natijalarini 80–90 % aniqlikda bashorat qiluvchi modellar yaratildi. Hozirgi kunga kelib prognozli huquq texnologiyalari jahonning ko‘plab mamlakatlarida siyosiy va huquqiy qarorlar qabul qilish jarayonlarida qo‘llanilmoqda. Maqolada metodologik asoslar, tajriba natijalari, afzallik va cheklovlar, axloqiy va normativ masalalar keng muhokama etiladi.
References
1. Shaikh, R. A. (2020). Predicting outcomes of legal cases based on …. ScienceDirect.
2. Reiling, A. D. (2020). Courts and artificial intelligence. International Journal for Court Administration.
3. Medvedeva, M., et al. (2023). Legal judgment prediction: If you are going to do it, …. ACL Anthology.
4. Leng, S., et al. (2024). Accusations and law articles prediction in the field of …. Applied Sciences (MDPI).
5. Create Progress. (2024). Predictive analytics in legal case outcomes (enhancing strategic decisions with AI).
6. Montreal Ethics AI. (2025). From case law to code: Evaluating AI’s role in the justice system.
7. Custers, B. (2024). A fair trial in complex technology cases: Why courts and …*. ScienceDirect.
8. Muhlenbach, F., Nguyen, P., & Sayn, I. (2020). Predicting court decisions for alimony: Avoiding extra-legal factors …. arXiv.
